در اساطیر کهن ایران باستان، تشخیص و درمان را به جمشید یکی از پادشاهان سلسله داستانی ایران نسبت داده اند. در داستان های ملی ایران نیز به جمشید به عنوان یکی از پادشاهان پیشدادی اشاره شده و در اوستا آمده است که جمشید نخستین کسی است که اهورا مزدا دین خود را به او سپرد. بنابر اشعار حکیم ابوالقاسم فردوسی، جمشید پاشاه پیشدادی، داروهای معطر و گیاهی راساخت، پزشکی و درمان مردم را منظم کرد، بیماری ها را تشخیص داد و برای درمان هر بیماری دارویی شفابخش تدارک دید. اوستا، فریدون را نخستین پزشک دانسته که علاوه بر طبابت، دامپزشکی هم می کرده است . فریدون از بزرگان داستانی اقوام مشترک هند و ایرانی و از پادشان سلسله پیشدادی است که به یاری کاوه آهنگر و مردم به حکومت ضحاک پایان داد . در اوستا آمده است، اهورا مزدا به زرتشتمی گوید: "تریته (فریدون) نخستین طبیب خردمند و رویین تن و فرخنده بود که بیماری و مرگ را را به بند کشید و برای نخستین بار با کارد و آتش ، تب و ناخوشی را از تن انسان دور کرد . او بود که به جستجوی داروها و شیوه های درمانی برآمد و ..." از مطالعه منابع و مأخذ مختلف چنین استفاده می شود که تا ۷۰۰ سال پیش از میلاد، اثری از رخنه پزشکی و درمان اقوام دیگر در طب و طبابت ایران دیده نمی شود، لیکن از آن تاریخ به بعد به سبب تشکیل دولت های نیرومند و جهانگیر مانند ماد و هخامنشی و به علت گسترش کشور و نفوذ ایرانیان به قلمرو دیگران، مبادلات اقتصادی و فرهنگی و علمی میان ایران و چند تمدن باستانی مانند بابل، آشور، مصر و هند رواج یافته و بدین ترتیب، طب و طبابت ایران با پزشکی و درمان و اوهام و خرافات آنان اختلاط و امتزاج پیدا کرد . منتهی پس از ظهور بقراط، پزشک عالیقدر و مشهور در سال ۴۶۰ پیش از میلاد و تأثیر چشمگیر تمدن یونانی و اختلاط تمدن ایرانیان با آنان و جنگ های بین ایران و یونان، پای طب یونانی به ایران باز شد و اثرات زیادی در پزشکی ایران باقی گذاشت. برخی معتقدند که اصول و مبانی پزشکی و تعالیم آن ابتدا توسط ایرانیان به یونان انتقال یافته و مکتب زردشت (مزدیسنا) خیلی پیشتر از مکاتب پزشکی یونان وجود داشته است . دکتر سیریل الگود می گوید: "ترقی علم پزشکی در ایران پیشتر از یونان بوده است." دکتر الگود براساس تحقیقاتی که به عمل آورده می نویسد: یونانی ها در قرن هفتم پیش از میلاد درعلم طب پیشرفت قابل ملاحظه ای نکرده بودند، اما در قرن پنجم قبل از میلاد یعنی دویست سال بعد، ترقی زیادی کردند . وی ترقی و توسعه یونانی ها را ناشی از اختلاط با ایرانیان و استفاده از منابع علمی ایرانی می داند و ثابت کرده است که بندهشن از نوشته های هیپوکراتس قدیمی تر بوده و ترجمه بسیار از عبارات بندهشن در آن آمده است. مکتب دیگری که در تاریخ مشاهده می شود مکتب سده اکباتان است . این مکتب صد سال پس از زردشت توسط یکی از شاگردانش ایجاد گردید . مکتب سده اکباتان، طب و طبابت آن زمان را عهده دار بود . در این مکتب حکمت، نجوم، طب و جغرافیا آموزش داده می شد و ۱۰۰ شاگرد در آن مشغول تحصیل بودند . مطالعه منابع زردشتی حاکی از آن است که امور پزشکی ایرانیان در دست هیات ویژه ای از مردان بود . پزشکان عالی ترین طبقه را تشکیل می دادند . مهم ترین مدارس پزشکی در ری، همدان، تخت جمشید (پرسپولیس) دایر بود . در این شهر ها بیمارستان، پزشک و دارو نیز وجود داشت. تحصیل در مدارس پزشکی، نظری و عملی بود و چندین سال طول می کشید. با تشکیل دولت هخامنشی مصرف گیاهان دارویی رونق بیشتری یافت . به نحوی که در پایان دوره هخامنشی، ایرانیان نزدیک به ۶۰ گیاه دارویی را می شناختند. در زمان ساسانیان با ایجاد دانشگاه گندی شاپور (جندی شاپور ) در خوزستان و گردآمدن پزشکان یونانی، هندی و ایرانی در آن دانشگاه و مراجعه علاقمندان علم طب به بیمارستان گندی شاپور، ورود و صدور گیاهان دارویی به ایران و بالعکس وسعت زیادی یافت.به عبارت دیگر در دوران پادشاهی سلسله ساسانی، جنبش های علمی، تأسیس دانشگاه ها ومراکز علمی به مراتب، بیشتر از دوره های پیشین یعنی هخامنشیان و اشکانیان بود . در این دوره،علم پزشکی با استفاده از متخصصین و تألیفات یونانی، هندی و زردشتی احیاء گردید و سروسامان یافت به طور کلی پزشکی و سایر علوم و مهارت ها در راه رشد و گسترش گام نهادند. کریستینسن در این زمینه در کتاب ایران در زمان ساسانیان می نویسد: "همه اقوام جهان برتری ایرانیان را اذعان داشتند، خاصه در کمال دولت و تدابیر عالیه جنگی و هنر رنگ آمیزی و تهیه طعام و ترکیب دوا و طرز پوشیدن جامه و تأسیسات ایالات و ... " این ترقی و توسعه در دوره پادشاهی دراز مدت انوشیروان و در طول فعالیت دانشگاه و بیمارستان گندی شاپور به اوج شکوفایی خود رسید . انوشیروان لقب خسرو اول ملقب به دادگر، بیست و یکمین پادشاه ساسانی (جلوس ۵۳۱ - فوت ۵۷۹ میلادی ) فرزند قباد ساسانی است . انوشیروان شهر گندی شاپور را تقویت کرد و توسعه داد و از نظر تاریخ پزشکی بزرگترین پادشاه ساسانی بود که در مکتب نویسندگان غرب به خسرو کبیر و در آثار مؤلفان عرب به کسری معروف شده است . در زمان انوشیروان آثار نویسندگان مهم یونان و هند همچون افلاطون و ارسطو به پارسی ترجمه شد. برزویه طبیب از جمله مشاهیر پزشکی در زمان انوشیروان است . برزویه دو کار بسیار مهم انجام داد. یکی این که مطالب و اطلاعاتی از پز شکی و گیاهان دارویی شفابخش را از هندوستان به ایران آورد و دوم آن که کلیله و دمنه را به امر انوشیروان پنهانی وارد ایران نمود. دانشگاه گندی شاپور مقارن مله اعراب به ایران در اوج اعتلا و افتخار خود بود . شهر گندی شاپور در سال ۱۹ هجری قمری بدون جنگ و خون ریزی توسط اعراب تصرف شد.هر چند پس از فتح شهر، دانشگاه و بیمارستان آن افزون بر دو قرن برجای ماند و خدمات زیادی به اعراب نمود لیکن دیگر آن شکوه و رونق دوران ساسانی خصوصاً عهد انوشیروان در آن دیده نمی شد. خلفای عباسی کمتر به آن توجه داشتند و پس از آن که مدرسه و بیمار ستانی در بغداد تأسیس شد بیشتر به آن پرداختند و از توجه به گندی شاپور چشم پوشی کردند . ظاهراً در عهد خلفای عباسی، بیمارستان گندی شاپور بدون کمک مالی توسط پزشکان آنجا اداره می شد و ریاست آن بر عهده خاندان بختیشوع که از عیسویان نسطوری ایران به حساب می آمدند، بود . در هرصورت گندی شاپور تا نیمه اول قرن هشتم هجری قمری هنوز پابرجا بوده است و اما امروزه خرابه های کانون علمی و صنعتی دوره ساسانیان که شاه آبادن امیده می شود در حدود ۱۲ کیلومتری شمال غربی شوشتر قرار گرفته، نشاندهنده جایگاه نخستین دانشگاه و بیمارستان ایران است. در اساطیر کهن ایران باستان، تشخیص و درمان را به جمشید یکی از پادشاهان سلسله داستانی ایران نسبت داده اند. در داستان های ملی ایران نیز به جمشید به عنوان یکی از پادشاهان پیشدادی اشاره شده و در اوستا آمده است که جمشید نخستین کسی است که اهورا مزدا دین خود را به او سپرد. بنابر اشعار حکیم ابوالقاسم فردوسی، جمشید پاشاه پیشدادی، داروهای معطر و گیاهی راس اخت، پزشکی و درمان مردم را منظم کرد، بیماری ها را تشخیص داد و برای درمان هر بیماری دارویی شفابخش تدارک دید.